Baza wiedzy

zglosantysemityzm.pl

Czym jest incydent motywowany nienawiścią? Jaka jest różnica pomiędzy przestępstwem motywowanym nienawiścią a mową nienawiści? Jak definiujemy poszczególne zagadnienia na potrzeby systemu raportowania? Dowiesz się w Naszej bazie wiedzy.

Przestępstwo z nienawiści

“Przestępstwo z nienawiści to każde przestępstwo natury kryminalnej, w wyniku którego ofiara, lokal lub inny cel przestępstwa są dobierane ze względu na ich faktyczne bądź domniemane powiązanie, związek, przynależność, członkostwo lub udzielanie wsparcia grupie wyróżnione z uwagi na określone cechy charakterystyczne i wspólne dla jej członków, takie jak faktyczna lub domniemana: rasa, narodowość lub pochodzenie etniczne, język, kolor skóry, religia, płeć, wiek, niepełnosprawność fizyczna lub psychiczna, orientacja seksualna lub inne podobne cechy”.

Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, analiza przestępczości z nienawiści, Warszawa 2016 s.2

Polski Kodeks Karny nie definiuje przestępstwa z nienawiści ale poszczególne przepisy wskazują na wybrane zachowania o charakterze karnym.

Od 2011 Polska Policja oraz MSWiA stosują definicję roboczą opartą o definicję OBWE, według której przestępstwem z nienawiści jest czyn zabroniony prawem, motywowany uprzedzeniem.

Najczęściej pojawiające się przestępstwa motywowane nienawiścią

Przedstawiamy przykłady najczęściej pojawiających się przestępstw motywowanych nienawiścią:

art. 119 § 1 K.K. Kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

art. 256 § 1 K.K. Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art. 257 K.K. Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

art.190 K.K. § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art. 217 K.K. § 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

art. 288 K.K. § 1. Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

art.126a K.K. Kto publicznie nawołuje do popełnienia czynu określonego w art. 118 ludobójstwo, art. 118a udział w masowym zamachu, art. 119 dyskryminacja § 1, art 120–125 lub publicznie pochwala popełnienie czynu określonego w tych przepisach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

art. 194 K.K. Kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze względu na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art.195 K.K. Kto złośliwie przeszkadza publicznemu wykonywaniu aktu religijnego kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art. 196 K.K. Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art 55 Ustawy o IPN Kto publicznie i wbrew faktom zaprzecza zbrodniom, o których mowa w art. 1 zakres regulacji ustawy pkt 1, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 3. Wyrok podawany jest do publicznej wiadomości.

art. 190 K.K. § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

art. 255 K.K. § 1. Kto publicznie nawołuje do popełnienia występku lub przestępstwa skarbowego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Kto publicznie nawołuje do popełnienia zbrodni, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Kto publicznie pochwala popełnienie przestępstwa, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

art. 261 K.K. Kto znieważa pomnik lub inne miejsce publiczne urządzone w celu upamiętnienia zdarzenia historycznego lub uczczenia osoby, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Mowa nienawiści

“Mowa nienawiści to w szczególności wypowiedzi mające charakter propagowania, promowania lub podżegania do, w jakiejkolwiek formie, oczerniania lub nienawiści w stosunku do osoby lub grupy osób, jak również wszelkiego rodzaju nękanie, znieważanie, negatywne stereotypizowanie, piętnowanie lub grożenie w odniesieniu do takiej osoby lub grupy osób i uzasadnianie wszystkich poprzednich typów wypowiedzi, ze względu na “rasę”, kolor skóry, pochodzenie, pochodzenie narodowe lub etniczne, wiek, niepełnosprawność, tożsamość płciową, orientację seksualną oraz inne cechy lub status osobisty.”

Nie istnieje jedna i powszechnie akceptowana definicja mowy nienawiści. Nasze oceny opieramy na definicji Komitetu Ministrów Rady Europy, która została zmodyfikowana i uaktualniana w 2015 r. przez Europejską Komisję Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (General Policy Recommendation, s.3)

Przykłady międzynarodowych definicji mowy nienawiści:

1. Termin „mowa nienawiści” będzie rozumiany jako wszelkie formy wypowiedzi, które upowszechniają, podżegają, promują lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm i inne formy nienawiści oparte na nietolerancji, w tym: nietolerancję wyrażoną przez agresywny nacjonalizm i etnocentryzm, dyskryminację i wrogość wobec imigrantów i osób nieletnich. Rada Europy: RECOMMENDATION No. R(97)20 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON "HATE SPEECH" (Adopted by the Committee of Ministers on 30 October 1997 at the 607th meeting of the Ministers’ Deputies)
2. […] wszelkim formom wypowiedzi, które upowszechniają, podżegają, promują lub usprawiedliwiają nienawiść opartą na nietolerancji [...] (Erbakan przeciwko Turcji wyrok z dnia 6 lipca 2006 r., §56) Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
3. […] popieranie, promowanie lub podżeganie w jakiejkolwiek formie do oczerniania, nienawiści lub szkalowania osoby lub grupy osób, jak również wszelkie nękanie, znieważanie, negatywne stereotypy, stygmatyzacja lub groźba w stosunku do takiej osoby lub grupy osób oraz uzasadnienie wszystkich poprzednich rodzajów wypowiedzi na podstawie „rasy”, koloru skóry, pochodzenia, pochodzenia narodowego lub etnicznego, wieku, niepełnosprawności, języka, religii lub przekonania, płci, tożsamości płciowej i orientacji seksualnej oraz inne cechy osobiste lub status. ECRI GENERAL POLICY RECOMMENDATION No. 15 ON COMBATING HATE SPEECH (Adopted by the European Commission against Racism and Intolerance on 8 December 2015)

Antysemityzm

„Antysemityzm to określone postrzeganie Żydów, które może się wyrażać jako nienawiść do nich. Antysemityzm przejawia się zarówno w słowach, jak i czynach skierowanych przeciwko Żydom lub osobom, które nie są Żydami, oraz ich własności, a także przeciw instytucjom i obiektom religijnym społeczności żydowskiej.”

Niewiążąca prawnie definicja antysemityzmu przyjęta przez 31 państw członkowskich - w tym Polskę - Międzynarodowego Sojuszu Pamięci o Holokauście (IHRA) w dniu 26 maja 2016 r.

Współczesne przejawy antysemityzmu w życiu publicznym, mediach, szkołach, miejscach pracy i sferze religijnej mogą, biorąc pod uwagę ogólny kontekst, polegać między innymi na:

nawoływaniu do zabijania lub krzywdzenia Żydów w imię radykalnej ideologii lub ekstremistycznych poglądów religijnych, pomocy w takich czynach lub usprawiedliwianiu ich;

formułowaniu kłamliwych, odmawiających człowieczeństwa, demonizujących lub stereotypowych opinii o Żydach lub ich zbiorowej władzy, zwłaszcza, choć nie tylko, w postaci mitu o międzynarodowym spisku żydowskim lub o kontrolowaniu przez Żydów mediów, gospodarki, rządu lub innych społecznych instytucji;

oskarżaniu Żydów jako narodu o odpowiedzialność za rzeczywiste lub wyimaginowane czyny popełnione przez jedną osobę lub grupę Żydów, a nawet za czyny popełnione przez osoby niebędące Żydami;

negowaniu faktu, zakresu, mechanizmów (np. komór gazowych) lub intencjonalności ludobójstwa narodu żydowskiego dokonanego przez narodowosocjalistyczne Niemcy oraz ich zwolenników i sojuszników podczas II wojny światowej (Holokaust);

oskarżaniu Żydów jako narodu lub Izraela jako państwa o wymyślenie lub wyolbrzymianie Holokaustu;

oskarżaniu obywateli żydowskich o bycie bardziej lojalnym wobec państwa Izrael lub wobec rzekomych międzynarodowych interesów żydowskich niż wobec swojego kraju;

odbieraniu Żydom prawa do samostanowienia, np. przez wyrażanie poglądu, że istnienie państwa Izrael jest przedsięwzięciem rasistowskim;

stosowaniu podwójnej miary przez wymaganie od Izraela zachowania, którego nie oczekuje się lub nie wymaga od jakiegokolwiek innego państwa demokratycznego;

wykorzystywaniu symboli i obrazów kojarzonych z klasycznym antysemityzmem (np. spowodowanie śmierci Jezusa, używanie krwi chrześcijańskich dzieci do rytuału religijnego) w charakterystyce Izraela lub Izraelczyków;

porównywaniu współczesnej polityki Izraela z polityką nazistów;

obarczaniu Żydów jako ogółu odpowiedzialnością za czyny państwa Izrael.

Manifestacje antysemityzmu mogą obejmować ataki na państwo Izrael postrzegane jako zbiorowość żydowska. Jednak nie można uznać za antysemicką krytyki Izraela podobnej do kierowanej pod adresem jakiegokolwiek innego państwa. Antysemityzm bowiem często wiąże się z oskarżeniami Żydów o spiskowanie przeciwko ludzkości i jest często przywoływany w celu obarczania Żydów winą za to, że „dzieje się źle”. Obecny jest w mowie, piśmie, formach wizualnych i działaniu, bazując na złowrogich stereotypach i negatywnych cechach charakteru.

Antysemicki czyn uznawany jest za przestępstwo, gdy tak definiuje go prawo np. negowanie Holokaustu w Polsce.

Przestępstwo uznane jest za przejaw antysemityzmu, gdy cele ataków – niezależnie od tego, czy są to osoby, czy ich mienie, takie jak budynki, szkoły, miejsca modlitw i cmentarze – zostały wybrane, ponieważ są żydowskie lub związane z Żydami lub są postrzegane jako takie.

Zobacz Oświadczenie rządu polskiego w sprawie definicji IHRA.

Negacjonizm i Zniekształcanie Holokaustu

Negacjonizm to propagandowy dyskurs, który neguje rzeczywistość historyczną oraz zakres Holokaustu (Szoa), czyli eksterminacji Żydów przez nazistów i ich współpracowników podczas II wojny światowej. Negacjonizm odnosi się w szczególności do wszelkich prób twierdzenia, że Holokaust (Szoa) w ogóle się nie wydarzył.

Negacjonizm może obejmować publiczne negowanie lub poddawanie w wątpliwość stosowania podstawowych metod zagłady (np. komór gazowych, masowych rozstrzelań, głodzenia i torturowania) lub zamiaru dokonania ludobójstwa na narodzie żydowskim.

Formy negacjonizmu mogą również obejmować obwinianie Żydów za wyolbrzymianie lub wymyślenie Zagłady dla celów politycznych lub finansowych, jak gdyby była ona wynikiem żydowskiego spisku. W tym przypadku, celem negacjonizmu jest przerzucenie odpowiedzialności na Żydów i ponowna legitymizacja antysemityzmu.

Celem negacjonizmu często bywa rehabilitacja otwartego antysemityzmu oraz promowanie ideologii politycznych i tworzenie warunków, które sprzyjają zaistnieniu takiego samego zdarzenia, jakiemu negacjonizm zaprzecza.

Zniekształcanie prawdy historycznej o Holokauście odnosi się m.in. do:

a) zamierzonych działań podejmowanych w celu usprawiedliwienia Holokaustu lub minimalizowania jego znaczenia lub istotnych jego elementów, w tym [roli] kolaborantów i sojuszników nazistowskich Niemiec;
b) rażącego zaniżania liczby ofiar Holokaustu wbrew temu, co podają wiarygodne źródła;
c) prób obwiniania Żydów za spowodowanie ludobójstwa swojego narodu;
d) twierdzeń, które przedstawiają Holokaust jako pozytywne wydarzenie historyczne. Twierdzenia te nie są przykładem negacjonizmu, lecz są z nim ściśle związane jako radykalna forma antysemityzmu. Mogą one sugerować, że Holokaust nie okazał się wystarczająco skuteczny w realizacji swego celu, jakim było "ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej";
e) prób rozmycia odpowiedzialności za utworzenie obozów koncentracyjnych i obozów śmierci, zakładanych i prowadzonych przez nazistowskie Niemcy, poprzez obarczanie winą innych narodów lub grup etnicznych.

Definicja przyjęta przez Polskę w 2013 roku ramach członkostwa w Międzynarodowym Sojuszu na Rzecz Pamięci o Holokauście / International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA).